De schuldhulpverlener heeft de rol van bemiddelaar tussen schuldenaar en schuldeiser, voor mensen die in financiële problemen verkeren.
Het doel daarbij is het vinden van een oplossing voor de problematische schuldsituatie van de cliënt. Eén van de voorwaarden voor het komen tot een oplossing is dat alle schuldeisers hun medewerking willen verlenen en dat de schuldenaar deze regeling redelijkerwijs kan volhouden voor de maximale duur van drie jaar. Verder moet de cliënt in staat zijn (of in staat worden gesteld) om in de toekomst schuldenvrij verder te leven.
Dit vraagt dus om activiteiten op verschillende gebieden. Wil jij weten welke taken de schuldhulpverlener uitvoert en wat allemaal bij deze taken in de schuldhulpverlening komt kijken? We leggen ze hieronder kort voor je uit.
Preventie en vroeg signalering
In de schuldhulpverlening is de focus steeds meer komen te liggen op preventie. Voorlichting om schulden te voorkomen, vroegtijdige onderkenning van financiële problemen en coaching om een cliënt voor (verdere) problemen te behoeden of duurzaam financieel zelfstandig te maken, zijn activiteiten die van belang zijn bij preventie.
Cliënten die financiële problemen hebben en die zelf in staat zijn deze problemen op te lossen, kunnen ondersteuning krijgen in de vorm van budgetadvies gesprekken en informatievoorziening.
Stabilisatietraject: Budgetbeheer
Pas als er sprake is van een stabiele financiële situatie, is het oplossen van schulden zinvol. Daarmee worden de producten/diensten die gericht zijn op het wegwerken van de schuld, pas ingezet op het moment dat de cliënt er aan toe is.
Een goed middel om stabilisatie te creëren is budgetbeheer. Hierbij worden de inkomsten en uitgaven van een cliënt door een externe persoon of organisatie beheerd. Dit instrument kan worden toegepast als een cliënt niet in staat is om zijn eigen financiën te beheren. Budgetbeheer kent een zekere mate van vrijwilligheid hoewel het door de schuldhulpverlener wel als een dwingende voorwaarde kan worden opgelegd, bijvoorbeeld om een stabilisatietraject mogelijk te maken. Budgetbeheer heet ook wel inkomensbeheer. Het moet niet worden verward met financieel beheer.
Daarnaast zijn er nog zwaardere vormen van beheer, zoals beschermingsbewind en ondercuratelestelling. Hier gaat een uitspraak van de rechter aan vooraf. In het geval van beschermingsbewind verliest de cliënt de zeggenschap over zijn financiën. Bij ondercuratelestelling is cliënt volledig handelingsonbekwaam en mag hij zonder toestemming geen rechtshandelingen meer verrichten.
Informatie en advies
Er zijn situaties denkbaar waarbij er geen problematische schuldsituatie is of waarbij de cliënt zelf in staat zou kunnen zijn om zijn problemen op te lossen. In dit geval is het mogelijk om het instrument van informatie en advies in te zetten. De cliënt wordt geholpen om zelfstandig zijn situatie te kunnen oplossen of hanteren. Meestal gaat het dan om adviezen over aflossingsvoorstellen, budgetbegeleiding en budgetcoaching.
Herfinanciering
Hierbij verstrekt een kredietbank of een commerciële bank aan de cliënt een lening ter grootte van het bedrag van de totaalschulden. Met deze lening kunnen de schulden helemaal worden afbetaald en blijft er voor de cliënt één lening over die hij redelijkerwijs kan afbetalen.
Betalingsregeling
Een betalingsregeling is een overeenkomst die tussen de cliënt en de schuldeiser kan worden vastgelegd.
Hierin wordt bepaald dat de vastgestelde vordering(en) van de schuldeiser op de cliënt volledig wordt/worden terugbetaald in een vooraf vastgesteld aantal termijnen. Dit kan dus een alternatief vormen bij het oplossen van schulden als de afloscapaciteit in redelijke verhouding staat tot de totale schuldenlast en herfinanciering niet mogelijk is. Voorwaarde is wel dat cliënt zelf voldoende budgettaire vaardigheden heeft.
Saneringskrediet (of: schuldsanering)
Is een herfinanciering of een betalingsregeling niet mogelijk en is “informatie en advies” niet afdoende, dan kan een schuldsanering worden overwogen. Bij een schuldsanering wordt door een kredietbank of gemeente een lening (saneringskrediet) aan de schuldenaar verstrekt. Deze lening is het bedrag ter grootte van de berekende totale aflossingscapaciteit over 36 maanden, eventueel minus kosten en rente. Het netto bedrag van het krediet wordt vervolgens aan de schuldeisers aangeboden. Als met dit bedrag de schulden niet helemaal kunnen worden afbetaald, wordt het saneringskrediet over de schuldeisers verdeeld. Een verdeelsleutel zorgt ervoor dat alle schuldeisers verhoudingsgewijs evenveel krijgen aangeboden (behalve waar de wet anders voorschrijft). Dit heet een “pondspondsgewijs” aanbod (betekenis: naar evenredigheid).
Als de vordering niet helemaal kan worden terugbetaald, wordt gesproken van een “aanbod tegen finale kwijting” (kwijtschelding) van de restantvordering.
Schuldbemiddeling
In het geval van schuldbemiddeling wordt er geen krediet verstrekt maar worden alle maandelijkse inkomsten van een schuldenaar, die boven een vrij te laten bedrag liggen, 36 maanden lang gereserveerd op een aparte reserveringsrekening. Hierbij wordt het volledige inkomen van de schuldenaar naar de kredietbank of beheersbureau overgemaakt. Alle gelden boven een vrij te laten bedrag worden gereserveerd en het vrij te laten bedrag wordt vervolgens aan de schuldenaar overgemaakt. Deze constructie heet “financieel beheer”. Aan het einde van de termijn wordt het eindbedrag pondspondsgewijs over de schuldeisers verdeeld. Het gebeurt overigens vaak dat er jaarlijks tussentijds wordt uitbetaald.
Een schuldbemiddeling heeft eveneens de voorkeur als de inkomsten van de cliënt sterk wisselen of niet vaststaan. Aan het verstrekken van een krediet kunnen dan te grote risico´s kleven.
Ten slotte heeft een schuldbemiddeling de voorkeur als cliënten een zeer hoge aflossingscapaciteit hebben, waardoor het bedrag van een lening de maximale normen van een kredietbank of gemeente kunnen overschrijden.
Opstellen van Wsnp verzoekschrift en verklaring
Het kan voorkomen dat er geen schuldregeling tot stand komt. Daarvan is vaak sprake als één of meerdere schuldeisers een betalingsaanbod niet accepteert. Als er geen overige alternatieven zijn (bijvoorbeeld een dwangakkoord) kan de schuldenaar bij de rechtbank een verzoek indienen om toegelaten te worden tot de wettelijke schuldsaneringsregeling (in gevolge de Wet schuldsanering natuurlijke personen). Hiervoor heeft hij documenten nodig, namelijk een verzoekschrift en een verklaring, die hij aan de rechtbank moet aanbieden.
Budgetcoaching
Budget coaching door de schuldhulpverlener heeft als doel de cliënt inzicht te verschaffen in diens eigen inkomsten en uitgavenpatroon en in zijn financiële gedrag. Het streven is dat cliënt zijn budget in balans heeft en houdt, gedurende de schuldregeling en daarna.
Verwijzing naar flankerende hulpverlening
De doelstelling binnen de schuldhulpverlening is ervoor te zorgen dat de oorzaak of oorzaken achter de financiële problemen worden weggenomen. Het kan zijn dat hiervoor hulp van buitenaf nodig is.
Voorbeelden zijn verslavingszorg, maatschappelijk werk, geestelijke gezondheidszorg. De schuldhulpverlener moet de cliënten doorverwijzen als hij constateert dat er oorzaken spelen die hij niet kan oplossen.
Nazorg
Nazorg speelt in de schuldhulpverlening een steeds grotere rol. Vaak worden binnen de Wsnp aan de (oud) cliënten door de bewindvoerder voorwaarden opgelegd, zoals budgetbeheer, het aanvragen van een GGD advies, een aanvraag voor beschermingsbewind etcetera. Hoewel het traject van schuldhulpverlening al is afgesloten, vloeit hier voor de schuldhulpverlener toch vaak werk uit voort. Ook kan budgetbegeleiding nodig zijn in een lopende bemiddeling of na een geslaagde sanering.
Bijzondere situaties: crisisinterventie
Binnen de schuldhulpverlening is de term crisissituatie nader gedefinieerd. In dit soort gevallen is het meestal belangrijk snel actie te ondernemen. Tegen een aantal crisissituaties bestaan sinds januari 2008 wettelijke beschermingsmogelijkheden. Er is in principe sprake van een crisissituatie als er een datum is gepland voor:
- Een huisuitzetting
- Afsluiting van energie (gas / licht)
- Afsluiting van water
- Royement van de ziektekostenverzekering
Zoals je merkt komt er heel wat bij kijken als je werkzaam bent als schuldhulpverlener.
Interesse in de opleiding tot schuldhulpverlener? Bekijk hier de klassikale opleiding of online opleiding.