Als ik de laatste maanden de nieuwsberichten doorloop, zie ik de zorgen over de toekomst steeds meer toenemen. En dat merk ik ook bij mezelf. Stijgende prijzen in de winkel, aan de pomp en op de energierekening. Voor mij reden genoeg om serieus na te denken over mijn uitgaven. Alleen maar nadenken, want de hogere kosten houdt mij (nog) niet tegen de dingen te doen die ik wil doen. Alhoewel ik stiekem toch mijn hand meer en meer op de knip houd. Minder de auto gebruiken, korter onder de douche staan en boodschappen doen in Duitsland (ik woon vlak bij de grens). De budgetcoach die ik ben kijkt dus wat vaker in de spiegel.
Inflatie
Voor minima is de werkelijkheid helaas een stuk anders. Uit een onderzoek van het EenVandaag Opiniepanel blijkt dat één op de vijf minima hun vakantieplannen moet afzeggen, omdat deze onbetaalbaar zijn geworden. Het vakantiegeld wordt niet meer gebruikt voor een uitje (met of zonder de kinderen), maar voor het betalen van de rekeningen. Sterker nog, er dreigt een grote groep mensen in grote (schuld)problemen te komen. En dan niet alleen de minima, maar zelfs mensen met een inkomen tot anderhalf keer modaal worden de dupe van de hoge inflatie. Volgens cijfers van de Raad voor Volksgezondheid en Samenleving (RVS) kampt 8% van de Nederlandse huishoudens met problematische schulden. Niet voor niets roepen de NVVK en het Nibud het Kabinet op met een nieuw armoedebeleid te komen. Te beginnen bij een hogere bijstand en minimumloon.
Actieplan brede schuldenaanpak
Maar wat heeft het Kabinet de afgelopen jaren eigenlijk al gedaan aan de schuldenproblematiek? Ik kan wel zeggen dat ze niet hebben stil gezeten. Er is behoorlijk wat veranderd sinds 2018 toen het Actieplan brede schuldenaanpak werd gepresenteerd. Dit actieplan bevatten 40 verschillende maatregelen, om de schuldhulpverlening te verbeteren. De meest in het oog springende maatregelen zijn natuurlijk de aanpassing van de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening (en dan met name op het gebied van vroegsignalering) en de invoering van de Wet vereenvoudiging beslagvrije voet (Wvbvv) per 1 januari 2021. Met het laatste worden we nog iedere dag geconfronteerd als we voor onze cliënten een Vtlb-berekening maken. En dit zal de komende jaren ook zo blijven. Het Vtlb-rapport zal verder worden doorontwikkeld met de veranderende financiële werkelijkheid.
Nieuw Vtlb-rapport
Ik had gehoopt dat er al wat stappen zouden worden gezet met de komst van de versie juli 2022, maar dat valt wel een beetje tegen. Uiteraard wordt er nu gerekend met de bijstandsnormen die van toepassing zijn sinds 1 juli. Maar veel meer inhoudelijke wijzigingen ben ik niet tegengekomen. Het zijn met name praktische wijzigingen in de invulvelden en de uitdraai van de calculator. Een toevoeging van een extra correctiepost voor het compenseren van de hogere prijzen was wat mij betreft op zijn plaats geweest, hoewel de noodzaak daarvan iets is weggenomen door de eenmalige energietoeslag van € 880 voor huishoudens met een laag inkomen. Wie weet staan er ons nog verrassingen te wachten als volgend jaar het Vtlb-rapport januari 2023 wordt gepubliceerd.
En wat nog meer?
Waarop we niet hoeven wachten zijn de maatregelen die al vorig jaar in werking zijn getreden. En met succes. Zo hebben gemeenten tegenwoordig een adviesrecht. Ze mogen de rechter drie maanden na het instellen van schuldenbewind adviseren of een inwoner het beste kan worden geholpen door het continueren van het bewind of door een lichtere vorm van gemeentelijke ondersteuning. Zo krijgen gemeenten meer de regierol in handen en wordt de samenwerking tussen rechtbanken, gemeenten en bewindvoerders verbeterd. Daarbij kan het Schuldenknooppunt nog een rol spelen. Via het Schuldenknooppunt kunnen schuldhulpverleners en schuldeisers standaard berichten uitwisselen. Hierdoor wordt schuldregelen sneller en efficiënter en zelfs mogelijk binnen drie weken.
Om schuldregelen nog efficiënter te laten verlopen is door de NVVK het collectief schuldregelen geïntroduceerd. Bij collectief schuldregelen gaan schuldeisers op voorhand akkoord met een voorstel van de schuldhulpverlener voor de omvang en voorwaarden van aflossen voor alle schuldenaren. Hierdoor kan het schuldregelingsproces met ongeveer 90 dagen worden ingekort. Er is namelijk geen individuele beoordeling meer nodig voor ieder schuldenaar. Bij collectief schuldregelen wordt er met name ingezet op een saneringskrediet in plaats van schuldbemiddeling.
Toekomstmuziek
En wat staat ons nog allemaal te wachten. Dat is natuurlijk koffiedik kijken. De glazen bol heb ik even niet kunnen vinden. Maar ik kan wel mijn hoop uitspreken. Want hoop doet leven. Hoe mooi zou het bijvoorbeeld zijn als we op korte termijn een centraal schuldenregister krijgen. Dus één centrale plek waar alle schulden van de cliënt terug te vinden zijn. Dat zou het werk voor ons, de sociaal financieel dienstverleners, een stuk gemakkelijk maken. En het zou onze cliënten ook een veel beter inzicht geven in de financiële chaos waarin ze verzeild zijn geraakt. En laten we er dan voor zorgen dat de cliënt ons gemakkelijk weet te vinden. Niet alleen door de gemeente daarvoor verantwoordelijk te houden, maar ook door bedrijven, banken, verzekeraars en andere organisaties daarbij te betrekken. En dat is in zekere zin al gebeurd met de Nederlandse Schuldhulproute. Wat mij betreft kan dit initiatief nog verder doorgetrokken worden door deze partijen ook mee te nemen in het vroegsignaleringssysteem. Want schuldhulpverlening is een gezamenlijke verantwoordelijkheid. Dus laten we na vele vette jaren er samen voor zorgen dat we de komende magere jaren met vertrouwen tegemoet kunnen zien.
Ik nodig je van harte uit voor mijn gratis webinar over alle nieuwe actualiteiten binnen schuldhulpverlening en uiteraard het nieuwe VTLB. Ook als je niet aanwezig kunt zijn, nodig je uit om in te schrijven en dan ontvang je achteraf de terugkijklink.
Bart Seegers.
